Τέρροριζμ 3 - Ορισμός

Εν πρώτοις, μπορεί να φαίνεται εύκολη υπόθεση να ορίσει κανείς τί είναι τρομοκρατία, οι ειδικοί όμως φαίνεται να διαφωνούν ως προς τον ορισμό. Κι αν το Λεξικό της Οξφόρδης ορίζει την τρομοκρατία ως 'την ανεπίσημη και μη εξουσιοδοτημένη χρήση βίας και εκφοβισμού προς την επιδίωξη πολιτικών στόχων' ("...the unofficial or unauthorized use of violence and intimidation in the pursuit of political aims"), ο Alex Schmid, Επικεφαλής του Τμήματος Πρόληψης της Τρομοκρατίας του Ο.Η.Ε. από το 1999 έως το 2005, βρίσκει τον ορισμό μάλλον προβληματικό κι αυτό για 4 λόγους:

1. Ο όρος τρομοκρατία είναι ένας όρος αμφισβητήσιμος. Ας μη ξεχνάμε ότι ο τρομοκράτης ενός συστήματος είναι ο ήρωας ενός άλλου.

Τα παραδείγματα εδώ είναι πολλά. Ο Γιάσερ Αραφάτ, πρώην Πρόεδρος της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, είναι ίσως ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα πρόσωπα. Αν και ο ίδιος θεωρείται από πολλούς τρομοκράτης, το 1994 τιμήθηκε, μαζί με τον Γιτζάκ Ραμπίν και τον Σιμόν Πέρες, με το Νόμπελ Ειρήνης. Παρόμοια όμως είναι και η περίπτωση του Αμπουλλάχ Οτσαλάν, ιδρυτή του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (P.K.K), σκοπός του οποίου είναι η εγκαθίδρυση ενός ανεξάρτητου Κουρδικού κράτους. Για τον Κουρδικό λαό, ο Οτσαλάν είναι ένας ήρωας, η Τουρκία όμως, το ΝΑΤΟ, αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν χαρακτηρίσει το κόμμα του ως τρομοκρατική οργάνωση.

2. Ο χρήση του όρου τρομοκρατία συνδέεται με την απονομιμοποίηση και την ποινικοποιήση οργανώσεων με όλες τις συνέπειες που αυτό συνεπάγεται. Αν μία οργάνωση χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική τότε κυβερνήσεις έχουν το δικαίωμα να παγώσουν τα περιουσιακά της στοιχεία ακόμη και να προχωρήσουν στη σύλληψη των μελών της.

Το State Department των Η.Π.Α. από το 1997 έως και σήμερα έχει χαρακτηρίσει ως τρομοκρατικές 59 οργανώσεις, ενώ άλλες 10 έχουν αφαιρεθεί από τη λίστα ύστερα από ενστάσεις. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και άλλοι οργανισμοί και κράτη το καθένα ξεχωριστά έχουν τις δικές τους αντίστοιχες λίστες τρομοκρατικών οργανώσεων. Μεταξύ αυτών των είναι και η Hezbollah, η οποία στο σύνολό της χαρακτηρίστηκε ως τρομοκρατική από τις Η.Π.Α. το 1997, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση απέδωσε το χαρακτηρισμό αυτό μόνο στο παραστρατιωτικό τμήμα της το 2013, ύστερα δηλ. και από το τρομοκρατικό χτύπημα σε τουριστικό λεοφωρείο, στο οποίο επέβαιναν 42 Ισραηλινοί τουρίστες, στη Βουλγαρία το 2012.

3. Υπάρχουν πολλά είδη τρομοκρατίας με διάφορες μορφές και εκδηλώσεις.

Η EUROPOL κατατάσσει τις τρομοκρατικές ομάδες στις εξής κατηγορίες:

- Θρησκευτικού χαρακτήρα οργανώσεις

- Εθνικιστικού-αποσχισματικού χαρακτήρα

- Αριστερές & αναρχικές οργανώσεις

- Ακροδεξιές 

- Μονοθεματικές (πχ οργανώσεις που αγωνίζονται για τα δικαιώματα των ζώων ή οργανώσεις που εναντιώνονται στο δικαίωμα της άμβλωσης)

4. Η σημασία και η χρήση του όρου τρομοκρατία έχει αλλάξει πολλές φορές στα 200 χρόνια ιστορίας της.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον εδώ έχει η παρατήρηση πως ο όρος τρομοκρατία συνδέθηκε για πρώτη φορά με αντικυβερνητικές ομάδες στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα. Αν συγκρίνουμε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων έως και εκείνη την εποχή με τα σημερινά εύκολα θα διακρίνουμε τις διαφορές στη χρήση της λέξης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η καταγραφή της επίθεσης από τον αναρχικό Leon Czolgosz εναντίον του 25ου Αμερικανού Προέδρου των Η.Π.Α. William McKinley στις εφημερίδες την επόμενη ημέρα όπου πουθενά δεν αναφέρεται η λέξη τρομοκράτης. Ένα τέτοιο περιστατικό σήμερα σίγουρα θα συνδεόταν με την τρομοκρατία.

Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας The Philadelphia Record με αναφορά στην επίθεση εναντίον του τέως Προέδρου της Αμερικής W. McKinley, την 7η Σεπτεμβρίου 1901. Πουθενά στο κείμενο δεν αναφέρεται ο όρος τρομοκρατία ή άλλη παράγωγη λέξη.

Παρόλα αυτά, η ανάγκη για έναν κοινώς αποδεκτό ορισμό για την τρομοκρατία παραμένει. Όχι μόνο γιατί θα συμβάλει στην καλύτερη συνεργασία μεταξύ κρατών και οργανισμών με σκοπό τον περιορισμό και την πάταξή της, αλλά και γιατί με αυτόν τον τρόπο δεν θα μπορούν οι κυβερνήσεις και οι ηγεσίες των κρατών να χαρακτηρίζουν ανεξέλεγκτα και αυθαίρετα οργανώσεις ως τρομοκρατικές για να εξυπηρετήσουν δικά τους συφμέροντα. Ειδικό βάρος έχει η έρευνα που κάνει το Human Rights Watch σε αυτή την κατεύθυνση κι η οποία τεκμηριώνει τη συστηματική εκμετάλλευση της χρήσης του όρου από συγκεκριμένα κράτη που θέλουν να επιβάλουν τις δικές τους πολιτικές και, στην ουσία, την ανελευθερία στην έκφραση. Τέλος, ένας κοινώς αποδεκτός ορισμός θα βοηθούσε στη δίκαιη απονομή ευθυνών και ποινών, αλλά και την ίδια την ακαδημαϊκή έρευνα.

Προσπάθειες να οριστεί με σαφήνεια και ακρίβεια ο όρος τρομοκρατία έχουν γίνει πολλές. Ο Kofi Annan όρισε την τρομοκρατία ως την 'εκ προθέσεως δολοφονία πολιτών και αμάχων με σκοπό την επίτευξη πολιτικών στόχων' στο κείμενό του με τίτλο Uniting Against Terrorism - Recommendations for a global counter-terrorism strategy. Όμως ο ορισμός αυτός απερρίφθη αφού άφηνε ανοιχτό το πεδίο για να συμπεριληφθή σε αυτόν η περίπτωση ξένης εισβολής, αλλά και η καθιέρωση του όρου κρατική τρομοκρατία. Κι όσο ωραίος και αν ακούγεται ο όρος αυτός στα αυτιά πολλών, το Διεθνές Δίκαιο έχει ήδη προβλέψει αυτή την περίπτωση κατάχρησης της εξουσίας και την αλόγιστη χρήση βίας από τα κράτη που μπορεί να φτάσει ακόμη και στον βαθμό του εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας.