Τέρροριζμ 4 - Terrorists want a lot of people watching and not a lot of people dead

Μπορεί να είναι δύσκολο οι ειδικοί να συμφωνήσουν σε έναν κοινώς αποδεκτό ορισμό της τρομοκρατίας, όλοι όμως φαίνεται να συμφωνούν ως προς τα βασικά στοιχεία που την προσδιορίζουν. 

Ποιά είναι αυτά;

Η τρομοκρατία είναι μία τακτική, μία μέθοδος που στοχεύει στην καλλιέργεια του φόβου και της ανασφάλειας στο ευρύ κοινωνικό σύνολο μέσω της χρήσης βίας.

Σκοπός των τρομοκρατών, δηλαδή, δεν είναι να σπείρουν τον θάνατο, παρά το φόβο, όπως πολύ ορθά έχει διαπιστώσει ήδη από το 1975 ο Brian M. Jenkins, ειδικός σε θέματα τρομοκρατίας με την περίφημη πλέον ρήση του "Terrorists want a lot of people watching and not a lot of people dead."

Ας θυμηθούμε τρείς περιπτώσεις.

Η πρώτη είναι το τρομοκρατικό χτύπημα στο μετρό της Μαδρίτης το 2004, όπου 191 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Η δεύτερη αφορά τις επιθέσεις της 7ης Ιουλίου ένα χρόνο αργότερα στο Λονδίνο, κατά τις οποίες σκοτώθηκαν 56 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων και των τεσσάρων τρομοκρατών. Η τρίτη περίπτωση, σε αντίθεση με τις άλλες, αφορά το θάνατο ενός και μόνο ανθρώπου, του Ολλανδού σκηνοθέτη Theo Van Gogh, δημιουργού του 10λεπτου φιλμ με τίτλο Submission, στο οποίο πραγματεύεται τη βία εναντίον των γυναικών στις μουσουλμανικές κοινωνίες, και το οποίο υπήρξε η αιτία για την απάνθρωπη εκτέλεσή του από φανατικό μουσουλμάνο, τον Mohammed Bouyeri, στις 4 Νοεμβρίου του 2004. 

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στις τρείς πόλεις λίγα χρόνια αργότερα, το 2006, το 40% των Ολλανδών δήλωσε ότι ο φόβος ενός τρομοκρατικού χτυπήματος στη χώρα τους ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει η τοπική κοινωνία, ποσοστό αρκετά μεγαλύτερο από αυτό που καταγράφηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ισπανία, σε αντίθεση ίσως με αυτό που θα ανέμενε κανείς δεδομένου του αριθμού των θυμάτων.

Κι αν στη τελευταία περίπτωση ο στόχος ήταν συγκεκριμένος και προσωπικός, το ίδιο δεν ίσχυε στις άλλες δύο. Όπως δεν ίσχυε και με τα 3.000 αθώα θύματα στο χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου. Στόχος ήταν η παγκόσμια κοινότητα, όλοι εμείς που έντρομοι παρακολουθούσαμε τα τραγικά γεγονότα στις τηλεοράσεις μας, σε ένα χτύπημα που άλλαξε σε μία μέρα τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την ελευθερία, τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν κι αλληλεπιδρούν η μία κοινωνία με την άλλη. Πολύ κυνικά, θα λέγαμε ότι η επιτυχία του συγκεκριμένου τρομοκρατικού χτυπήματος δεν έγκειται στον αριθμό των θυμάτων per se, αλλά σε όλα όσα ακολούθησαν την επόμενη ημέρα και τα οποία συχνά ήρθαν σε αντίθεση με βασικές αξίες του ελεύθερου δυτικού κόσμου.

Με κεντρικό σύνθημα τον Παγκόσμιο Πόλεμο Εναντίον της Τρομοκρατίας (Global War on Terror) ξοδεύτηκαν τεράστια ποσά τόσο για τη σύσταση νέων ή τη στελέχωση υφιστάμενων αντιτρομοκρατικών υπηρεσιών και τον εξοπλισμό τους με εργαλεία υψηλής τεχνολογίας, αλλά και για τα μέτρα ασφαλείας σε χώρους με αυξημένη ροή ανθρώπων, όπως αεροδρόμια, μετρό κ.ά. Αυτό από τη μία είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των τρομοκρατικών χτυπημάτων στις χώρες όπου εφαρμόστηκαν, από την άλλη όμως διατήρησε σε υψηλά επίπεδα την αίσθηση του φόβου και της ανασφάλειας. Με λίγα λόγια, οι τρομοκράτες επέτευξαν τον σκοπό τους να φοβίσουν και να τρομοκρατήσουν τον κόσμο. Επιπροσθέτως, οι συχνές υπερβολές από πλευράς πολιτικής ηγεσίας ως προς το μέγεθος της απειλής συνέβαλε ακόμη περισσότερο στην εδραίωση αυτού του φόβου στην κοινωνία, αφού δίνει την αίσθηση αδυναμίας διαχείρισης της κατάστασης και θέτει τους πολίτες ως έρμαια των τρομοκρατών.

Η καχυποψία, η δυσπιστία, η δημιουργία στερεοτύπων ήταν μόνο μερικές από τις συνέπειες αυτού του φόβου, οι οποίες με τη σειρά τους οδήγησαν σε μία τάση που απαιτεί ολοένα και αυστηρότερα μέτρα, ακόμη κι όταν αυτά αντίκεινται σε βασικές αρχές που διασφαλίζουν τα ατομικά δικαιώματα, με αποτέλεσμα την πόλωση, αλλά και την περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση μελών των δυτικών κοινωνιών.

Κι η ειρωνία; Εν τέλει, φαίνεται όλο αυτό να λειτουργεί υπέρ των τρομοκρατών, όπως αναλύει στο βιβλίο του με τίτλο Invitation to Terror ο Frank Furedi, καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ, και στο οποίο κάνει λόγο για την 'κουλτούρα του φόβου' που πλέον χαρακτηρίζει τις δυτικές κοινωνίες.

Με ποιόν τρόπο θα μπορούσαν οι δυτικές κοινωνίες να αντιμετωπίσουν το θέμα της τρομοκρατίας χωρίς να κινδυνεύσουν να χάσουν στοιχεία της δικής τους ταυτότητας είναι κάτι που θα δούμε κάποια άλλη φορά!